Verantwoording

Internationale richtlijnen	Belangrijke referenties
Nieuwe taxonomische inzichten	Kwekersrecht en merkenrecht

Internationale richtlijnen

De in de naamlijst gebruikte nomenclatuur is conform de richtlijnen zoals die internationaal zijn vastgelegd in de ‘International Code of Nomenclature for algae, fungi and plants’ ( ICN; 2012, de zg. Shenzhen Code) en de ‘International Code of Nomenclature for Cultivated Plants’ (ICNCP of Cultivated Plant Code; 2016). Vooral deze laatste code is voor deze editie van de Naamlijst van belang, omdat deze richtlijnen geeft voor het benamen van cultuurplanten. De ICNCP (2016) geeft nieuwe richtlijnen voor de betekenis en benaming van cultivars en cultivargroepen (in de nieuwe code ‘groepen’), die in deze naamlijst zoveel mogelijk worden gevolgd. Voor cultivaraanduidingen geldt bijvoorbeeld dat alleen de naam in de oorspronkelijke taal juist is, dat het aantal woorden niet meer beperkt is tot drie, het aantal lettergrepen in een naam niet meer beperkt tot tien en dat een aantal woorden niet meer mag worden gebruikt (bijvoorbeeld ‘variety’, ‘seedling’ en ‘selection’). Op een groot aantal punten is de nieuwe code veel liberaler geworden.

In de nieuwe ICNCP is het begrip (cultivar)groep ruimer gedefinieerd, waarmee frequenter gebruik wordt gestimuleerd. (Cultivar)groepen kunnen nu gebruikt worden voor het classificeren van cultivars (bijvoorbeeld Rosa, Rhododendron, Phlox en Paeonia), maar kunnen ook gebruikt worden om individuele planten aan te duiden. Vandaar dat in deze editie in een aantal gevallen ook (cultivar)groepen in de alfabetische lijst zijn opgenomen.

Wat betreft de schrijfwijze van Japanse cultivarnamen: Een liggend streepje boven een letter (klinker) wordt gebruikt om aan te geven dat deze letter een lange uitspraak moet hebben (bijvoorbeeld de ō in ‘Shōjō-nomura’). Op advies van de ICNCP wordt, voor het omzetten van Japans naar Westers schrift, het zogenaamde systeem van Hepburn gevolgd.

In principe wordt het basis Latijnse alfabet gebruikt voor de spelling van namen. Specifieke letters, zoals bijvoorbeeld gebruikt in het Pools, Tsjechisch en Zweeds alfabet, worden omgezet naar basale Latijnse letters volgens internationale standaarden. Dit maakt de lijst optimaal toegangelijk en internationaal. Maar gebruikers zijn natuurlijk vrij om de (cultivar)namen in de originele taal te gebruiken.

Nieuwe taxonomische inzichten

De kennis van het plantenrijk is nog altijd onvolledig. Nieuwe gegevens en inzichten (bijvoorbeeld uit DNA-onderzoek) hebben onvermijdelijk consequenties voor de classificatie en de benamingen. Gewoonlijk zijn nieuwe inzichten een duidelijke verbetering van de oude en worden ze zonder al te grote problemen geaccepteerd door de wetenschap en de praktijk. Het komt echter ook regelmatig voor, dat twee of meer inzichten (met de bijbehorende naamgeving) evenveel navolging kennen. Dit betekent dat er, zo veel mogelijk aan de hand van de mening van deskundigen, verantwoorde keuzes moeten worden gemaakt voor het geven van een voorkeursnaam. Zoveel mogelijk zijn in de naamlijst de niet gekozen namen tussen haakjes als synoniemen opgenomen. De niet gekozen namen zijn in deze gevallen in strikte zin dus niet foutief of ongeldig.

De belangrijkste criteria voor acceptatie zijn, dat de verandering ontleend moet zijn aan een betrouwbare bron en dat de nieuwe naam al op redelijke schaal in gebruik is, bijvoorbeeld bij ICRA’s (=International Cultivar Registration Authorities).

In het hoofdstuk ‘Naamswijzigingen bij enkele bekende planten’, elders in deze uitgave, staan de belangrijkste veranderingen. De complete lijst is te vinden op www.internationalplantnames.com.

Belangrijke referenties

Voor de rangschikking van de geslachten in families zijn er vrij uiteenlopende inzichten en ook is daarbij de gebruikte nomenclatuur niet uniform. Voor deze uitgave van de naamlijsten is gekozen voor de opvattingen van de Angiosperm Phylogeny Group (APG IV, 2016).
Voor het registreren van (nieuwe) cultivars hebben de diverse ICRA's (International Cultivar Registration Authorities) een belangrijke taak en een internationale status. Voor lijsten, adressen en andere informatie: www.ishs.org/nomenclature-and-cultivar-registration/icra.
Na het verschijnen van de twee vorige edities zijn er diverse belangrijke publicaties en internetsites verschenen, die voor deze nieuwe editie geraadpleegd zijn. Belangrijke algemene recente naslagwerken zijn: ‘The Plantfinder 2020’ en ‘Zander Handwörterbuch der Pflanzennamen’ (2014) en SKUD. Achterin deze lijst staat een up-to-date literatuurlijst van de belangrijkste geraadpleegde bronnen.

Kwekersrecht en merkenrecht - korte uitleg

Kwekersrechtelijke bescherming houdt in dat een bepaalde cultivar wettelijk eigendom is van de kwekersrechthouder. Zonder diens toestemming mag in bepaalde landen of regio’s deze beschermde cultivar niet gekweekt worden. Bij merkenrecht is niet de plant maar de naam beschermd. De naam mag dan zonder toestemming van de merkenrechthouder in bepaalde landen of regio’s niet gebruikt worden. Deze beschermingen staan geregistreerd bij wettelijk erkende kwekersrecht- en merkenrechtbureaus.

Een kwekersrechtelijk beschermd gewas moet worden voorzien van een (wetenschappelijk erkende) cultivarnaam. Deze cultivarnaam moet altijd zichtbaar vermeld worden en deze naam is vrij te gebruiken door iedereen. Op de cultivarnaam kan geen merkenrechtelijke bescherming rusten. Alleen de cultivarnaam geeft garanties over de identiteit en is onlosmakelijk verbonden met één bepaald gewas. Met deze naam kan dus te allen tijde en in alle landen dat specifieke gewas worden aangeduid.

Merknamen (en andere handelsaanduidingen) maken geen onderdeel uit van de wetenschappelijke naam van planten, maar kunnen om commerciële redenen toegekend worden aan gewassen. Eén cultivar kan soms meerdere handelsaanduidingen hebben en één handelsaanduiding kan gegeven kan worden aan meerdere cultivars. Bij het gebruik van merknamen en handelsaanduidingen moet dus altijd ook de naam worden toegevoegd van de cultivar waarom het gaat. Dit kan op verschillende manieren (zie. Hoofdstuk: Aanwijzingen voor gebruik)

Kwekersrecht en merkenrecht in naamlijst

Vanaf de 2005-editie wordt informatie gegeven over kwekersrechtelijke bescherming in Europa. Dit is een uitdrukkelijke wens van de ENA en van veel gebruikers. De moeilijkheid bij het geven van deze informatie is dat ze snel gedateerd raakt. Daarbij komt dat de bescherming niet overal geldt, maar alleen in bepaalde landen of regio’s. Bovendien bestaat het grote gevaar voor juridische claims door eigenaren van het kwekersrecht en merkenrecht.
De aanduidingen van kwekersrechtelijke bescherming zoals vermeld in deze lijst zijn dus gegeven op grond van actieve aanmelding en informatieverstrekking door de eigenaren zelf of zijn aangeleverd door officiële kwekersrechtbureaus. De officiële bureaus en de eigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor deze informatie. De aangeleverde gegevens zijn slechts steekproefsgewijs gecontroleerd.
Deze informatie biedt dan ook geen garantie voor de juistheid en zal bovendien zeker niet volledig zijn. Ze dient te allen tijde gecontroleerd te worden bij de officiële kwekersrechtbureaus! (zie Hoofdstuk: Belangrijkste registratieautoriteiten voor kwekersrecht en merkenrecht, elders in deze uitgave). Op de internetversie (www.internationalplantnames.com) staan verwijzingen naar de websites van de officiële registratieautoriteiten. Daar kan worden nagegaan of de bescherming (nog) geldt en voor welke landen en regio’s deze bescherming geldt.
Soms zijn door eigenaren opgegeven namen en/of beschermingen door de samenstellers niet geaccepteerd. Bijvoorbeeld het verzoek om cultivarnamen aan te duiden als zijnde merkenrechtelijk beschermd. Ook merknamen waarbij door de eigenaar niet is aangegeven voor welke cultivar(s) hij dit merk gebruikt, zijn niet opgenomen.

Voor kwekersrechtelijke bescherming bestaat er geen wettelijk erkend symbool om de bescherming aan te duiden. Voor deze lijst is daarom gekozen voor in praktijk veel gebruikte symbolen: PBR voor kwekersrecht.
In de edities van 2005 tot 2016 werden ook merknamen aangeduid met een symbool (®) op verzoek van de merkhouders. Maar in de afgelopen twee edities is hiervan geen gebruik gemaakt, waardoor deze informatie zeer incompleet was. Voor deze nieuwe editie blijven de merknamen toegevoegd als ze voor specifieke cultivars worden gebruikt, maar de indicatie met het ®-symbol is komen te vervallen. Het is aan de gebruikers en merkhouders zelf om te controleren of de handelsnamen wel of niet beschermd zijn.
Om het onderscheid tussen handelsaanduidingen en cultivarnamen te vergroten zijn, volgens richtlijnen van de ICNCP en op verzoek van gebruikers, de handelsaanduidingen in een afwijkend lettertype gedrukt.
Het gebeurt soms dat cultivarnamen, soms zelfs jaren na introductie van de cultivar, bij een merkenbureau worden gedeponeerd en dat planten dan al of niet worden voorzien van een nieuwe cultivarnaam. Deze wijze van naamgeving is in strijd met de ICNCP en kwekersrechtbureaus en is in de naamlijst dan ook genegeerd.
Veredelaars of kwekers die hun cultivars in de naamlijsten opgenomen willen hebben, kunnen dit doen via www.internationalplantnames.com. Deze nieuwe aanmeldingen worden na controle aan de website toegevoegd en in de volgende (gedrukte) editie van de naamlijsten worden opgenomen.

De samenstellers van de naamlijst stellen zich niet verantwoordelijk voor een mogelijke onjuiste vermelding van merkenrechtelijke of kwekersrechtelijke bescherming of het nalaten daarvan, en de vermelding van de daarbij behorende merknamen of cultivarnamen.